Η ιστολογική εξέταση είναι μια από τις διαγνωστικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική.

Η Παθολογική ανατομική είναι η επιστήμη που βρίσκεται στην καρδιά της σύγχρονης Ιατρικής. Οι Παθολογοανατόμοι είναι γιατροί που εξετάζουν τους ιστούς τόσο μακροσκοπικά όσο και στο μικροσκόπιο, καταλαβαίνουν τα αίτια της ασθένειας, βγάζουν διάγνωση και αποκαλύπτουν θεραπευτικούς σκοπούς.

Εξετάζει όργανα ή τμήματά των που αφαιρούνται με εγχειρητική τεχνική (όπως γαστρεκτομή, υστερεκτομή, τμήμα παχέος εντέρου, προστάτης, μαστός, κύστεις ωοθηκών κτλ) για τον καθορισμό της διάγνωσης νόσου αλλά και της σταδιοποίησης και των προγνωστικών παραγόντων.

Η κυριότερη χρήση της όμως είναι η διενέργεια ιστολογικής εξέτασης σε βιοψίες (μικρά δείγματα ιστού δηλαδή) που λαμβάνονται μέσω ενδοσκοπήσεων όπως: γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση, υστεροσκόπηση, ή με άμεση λήψη από προσπελάσιμες θέσεις όπως: βιοψίες μαστού, βιοψίες τραχήλου, βιοψίες προστάτου.

Συχνή ακόμη είναι η ιστολογική εκτίμηση υλικών διαγνωστικής απόξεσης ενδομητρίου, διουρηθρικής εκτομής προστάτου ή όγκων ουροδόχου κύστεως.

Ακόμη ιδιαίτερη σημασία έχει η ιστολογική εξέταση ορατών βλαβών όπως δερματικών βλαβών ή ογκιδίων δέρματος διότι είναι η ασφαλέστερη μέθοδος διάγνωσης που μπορεί να αποκλείσει μια κακοήθη νόσο, ή αντίθετα με την πλήρη διάγνωση της να οδηγήσει στην κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι απλοί σπίλοι (ελιές) του δέρματος που δεν χρήζουν περαιτέρω αντιμετώπισης μετά την αφαίρεσή τους και οι κακοήθεις βλάβες (καρκίνωμα, μελάνωμα) η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση των οποίων είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπισή των.

Η διάγνωση όλων των ανωτέρω βασίζεται στην ιστολογική εικόνα, πρώτιστο και κύριο διαγνωστικό εργαλείο της οποίας αποτελεί ηεξέταση του υλικού με το μικροσκόπιομετά την κατάλληλη προετοιμασία (μονιμοποίηση, μικροτόμηση, χρώση αιματοξυλίνης - εωσίνης) και η εκτίμηση των ευρημάτων η οποία βασίζεται στις γνώσεις και την εμπειρία του παθολογοανατόμου.

Το εργαστήριο διενεργεί ιστολογικές εξετάσεις σε υλικά βιοψιών και χειρουργικών παρασκευασμάτων:

1. βιοψίες γαστρεντερικού συστήματος (οισοφάγου, στομάχου, δωδ/λου, λεπτού και παχέος εντέρου)
2. βιοψίες ουροποιητικού συστήματος( προστάτου, ουροδόχου κύστεως)
3. βιοψίες γεννητικού συστήματος (βιοψίες τραχήλου, υλικό διαγνωστικής απόξεσης)
4. βιοψίες δερματικών βλαβών η όγκων του δέρματος.

βιοψίες μαστού.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Οι ιστοί που αφαιρούνται από το σώμα μεταφέρονται μέσα σε ειδικό υγρό.

Μετά την παραλαβή των παρασκευασμάτων που ποικίλουν από μερικά χιλιοστά μέχρι ολόκληρα όργανα (μήτρα,έντερο,μαστός) αυτά παραμένουν μέσα στην μονιμοποιητική ουσία (φορμόλη)για συγκεκριμένο χρόνο ανάλογα με το μέγεθος που έχουν. Στην συνέχεια ο παθολογοανατόμος επιλέγει ποια κομμάτια θα εξετάσει.
Με γυμνό μάτι καταρχάς έχουμε την μακροσκοπική εξέταση του βιοπτικού υλικού, τη λήψη διαστάσεων του, την αναγνώριση πιθανόν παθολογικών ευρημάτων και την λήψη τομών αντιπροσωπευτικών της πιθανής παθολογίας.

Οι τομές τοποθετούνται μέσα σε καψάκια και επεξεργάζονται 16-18 περίπου ώρες στο μηχάνημα που ονομάζεται ιστοκινέτα.
Στην συνέχεια οι τομές εμπεδώνονται μέσα σε ζεστή παραφίνη (σκήνωση) ώστε τελικά να δημιουργηθούν κύβοι παραφίνης με τον ιστό. Χρησιμοποιώντας μικροτόμο κόβονται οι κύβοι και λαμβάνονται πολύ λεπτές αχρωμάτιστες τομές που σε κλίβανο 60 βαθμών αποχωρίζεται ο ιστός από την παραφίνη.
Οι αχρωμάτιστες τομές βάφονται συνήθως με την χρώση αιματοξυλίνη-ηωσίνη ή με άλλες χρώσεις, επικαλύπτονται με καλυπτρίδα και παραδίνονται στον γιατρό για εκτίμηση στο μικροσκόπιο.
Το χρώμα δείχνει τον πυρήνα το κυτταρόπλασμα πόσο μεγάλος είναι και αν πολλαπλασιάζεται. Μετά από την εκτίμηση στο μικροσκόπιο γράφεται το πόρισμα της ιστολογικής έκθεσης.
Η διαδικασία είναι πολύ λεπτή δεν υπάρχουν αυτόματα μηχανήματα και χρειάζεται μεγάλη προσοχή, κόπος, χρόνος και υπομονή.